هنر کاردستی تقویت کننده نگاه خلاقانه دانش آموزان

در آموزش  کاردستی در درس هنر همه هراس ها را باید ازدانش آموزان  گرفت و اجازه دهیم که بچه ها کارهای هنری انجام دهند، چراکه انجام کارهای هنری مقدمه اندیشیدن برای بچه هاست و به ایده ها و کارهای دستی آنها باید احترام گذاشت و درس هنر در دوره ابتدایی برای دانش آموزان مجالی است برای تفکر، و باید کلاس هنر با سایر کلاس ها متفاوت باشد
و چه اشکالی دارد که حتی ساعت درس هنر بعضی از مواقع دانش آموز با خاک و گل بازی کند؛ هدف این است که قوه خلاقه دانش آموزان را بیدار و شکوفا کنیم.
    این نوشتار درپی آن نیست که اعتبار و اهمیت درس هنر را در دوره ابتدایی یادآوری کند، بلکه قصد دارد اولیا و معلمان را متوجه هنر و فواید کارهای دستی دانش آموزان کند و اگر معلمان و اولیاء دانش آموزان به هنر کاردستی بهای لازم را دهند شاهد رشد و بالندگی و ظهور هزاران استعداد برجسته در رشته های گوناگون در کشورمان، در آینده خواهیم بود.
    پدرها و مادرها باید پیگیر درس هنر فرزندانشان باشند و بدانند بی توجهی اولیاء و معلمان به درس هنر چه ضررهای جبران ناپذیری را به روح و روان و قوه خلاقیت آنها وارد می سازد.
    استاد محمد ظاهری از کارشناسان گروه درس هنر در سازمان پژوهش و برنامه ریزی وزارت آموزش وپرورش می گوید: «برای تربیت شهروند سالم نیاز به انجام کارهای هنری از جمله موسیقی، نقاشی، کاردستی و... نیاز می باشد و هدف موزیسین و... نیست و هدف نهایی تربیت شخصیت سالم از جنبه های روحی و روانی می باشد و تربیت هنری یکی از رویکردهای درس هنر در دنیا می باشد و تربیت هنری یعنی: 1- ایجاد فضایی که کودکان به دور از معیارها و چارچوب های بزرگسالان آزادانه تخیل و اندیشه کنند. 2- حواس آنها تقویت شود و ظرفیت های نهفته هوش و تفکر آنها پرورش یابد و احساسات آنها توسعه پیدا کند.»

    پدرها و مادرها نیز با راهنمایی صحیح و اصولی می توانند قدرت پویایی و استدلال را ضمن انجام فعالیت های هنری در کودکان بیدار و بکار اندازند و معلمان نیز ساعت درس هنر را فدای دروس دیگری مانند ریاضی و... نکنند، چراکه خواسته یا ناخواسته پرورش خلاقیت دانش آموزان را به خطر می اندازند و متأسفانه درس هنر در دوره ابتدایی از 3طرف مورد بی مهری قرار می گیرد؛ خانواده، مدرسه، وزارت آموزش وپرورش. که البته مدتی است وزارت آموزش وپرورش برنامه هایی اساسی و مدونی را برای درس هنر دوره ابتدایی درحال اجرا دارد.
    و اما در مدرسه باید توجه بیشتری به این درس شود، چراکه هنر درس است، نمره دارد، ساعت مخصوص دارد و متأسفانه در بعضی از مدارس در ساعت هنر کار هنری انجام نمی دهند و به تقویت درس های دیگری در این ساعت می پردازند و حتی برخی معلمان برای جبران کسری نمرات دیگر درس ها و این که معدل دانش آموز بالا رود از آن استفاده می کنند.
    پدرها و مادرها نیز باید برای درس هنر برنامه های خاص داشته باشند و فقط به یک یا دو درس اهمیت ندهند. بچه ها دنیای هنر و کاردستی را دوست دارند، پس انتظار به حقی است که بگذاریم دانش آموزان با ارائه و انجام کارهای دستی اعتماد به نفس پیدا کنند. بدون اغراق یکی از پرجاذبه ترین و مؤثرترین راه پرورش دانش آموزان ابتدایی استفاده از کارهای دستی است و بی اعتنایی به کاردستی در ساعت هنر دوره ابتدایی و حتی در خانه توسط معلم و اولیاء، نادیده گرفتن اهداف تربیتی است. کاردستی حس های پنج گانه را هماهنگ می کند و نوعی سلامت را برای فراگیران به وجود می آورد. هدف از آموزش در مدارس تربیت دینی، اخلاقی، اجتماعی و... است و شالوده اش استعداد و توانایی های انسان است تا فراگیر درست نبیند، نشود، احساس نکند، عواطفش تلطیف نمی شود؛ و اگر کنجکاوی اش برانگیخته نشود قدرت عقلانی اش به کار نمی افتد.

    رشد روزافزون علم و زیاد شدن اطلاعات و دانش های بشری سبب شده است تا اهداف آموزش وپرورش واقع بینانه تر شوند، بسیاری از صاحبنظران علوم آموزشی معتقدند که بهتر است معلم در کلاس درس چگونه یاد گرفتن، حل مسئله و خلاقیت را به دانش آموزان بیاموزند تا استعدادهایشان شکوفا شود و با نقاشی و کاردستی و دیگر هنرها می تواند آنها را در راه رسیدن به تقویت ذهنیشان یاری داد و حتی بر این باورند که بسیاری از دانش آموزان ناسازگار از طریق همکاری با همکلاسی ها در یک گروه هنری فکرشان را در جهت پیشرفت می توان تغییر داد.
    اساس زندگی انسان و هر موجود زنده دیگر بر تغییر استوار گردیده است در تمام دوران زندگی این تحولات حاکم است و هر تغییری مقدمه ای برای رسیدن به تحولات مطلوب بالاتر است و ارکان و پایه های اصلی زندگی انسان بالغ بر چگونگی طی شدن در دوران کودکی بستگی دارد و در این دوره است که رفتار آنها بویژه رفتار، شناختی، عاطفی و اجتماعی در رابطه با والدین و اطرافیان و محیط ایجاد می شود.
    هر معلم و پدر و مادری که به امر مهم کاردستی در کلاس هنر و در خانه عنایت و توجه داشته باشند ذوق، ابتکار و خلاقیت و شکوفایی استعدادها را برای دانش آموزان در جامعه اشاعه می دهد.
    دانش آموز در ضمن انجام کارهای دستی یاد می گیرد چگونه خود را اداره کند و چگونه با دیگران ارتباط برقرار کند و چگونه راه حل ها را پیدا کند و هنگامی که به ساختن وسیله ای و یا تکمیل آن مشغول می شود در واقع حس مسئولیت و اعتماد به نفس او بیدار شده و پرورش می یابد. کاردستی نوعی بازی فکری به حساب می آید و بوسیله آن می اندیشد و باید به او فرصت و اجازه لازم را داد تا قوه خلاقیت خود را از بند آزاد و بکار اندازد و اگر برای بیان اندیشه اش آزاد باشد راه ترقی و پیشرفت طبیعی او باز می ماند و به آسانی می تواند رشد ذهنی خود را بارور کند. انجام کاردستی توسط دانش آموزان به عقیده اکثر کارشناسان امر آموزش و روانشناسان، تمام حواس ها را به توازن و هماهنگی می رساند و کودک را تحریک می کند تا اعضای مختلف بدن به کار بیفتد تا موجب رشد و شکوفایی استعدادهایش گردد.
    در انجام هنر کاردستی شناخت دانش آموز از محیط و چیزهای پیرامونش بیشتر می شود.
    یادمان باشد منظور از انجام کارهای دستی تربیت متخصص نیست، بلکه هدف اصلی، بهتر آموختن، تقویت توانایی و شکوفایی استعدادهای گوناگون و کمک به تربیت اجتماعی دانش آموز است.

    به وسیله کاردستی دانش آموزان احتیاجات روانی و امیال خود را ارضاء می کنند و قادرند نقشه هایی برای حل مسائل خود طرح نمایند و حتی مقررات اخلاقی و اجتماعی را ضمن کار گروهی یاد می گیرند و درست و نادرست را نیز تجربه می کنند و دقت و تصور در آنان تقویت می شود. امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته در سال های آغازین مدرسه و حتی قبل از مدرسه به کار عملی کاردستی اهمیت زیادی می دهند تا آنجایی که کودکان پس از گذشت چند سال از تحصیلشان دست به ابتکارات جالبی می زنند. کودکان در سال های آغازین تحصیل از طریق به کارگیری حواس و کاربرد استعدادها مانند کاردستی و دیگر هنرها با طبیعت و زندگی آشنا می شوند و راه برخورد با مشکلات را درمی یابند و با واقعیتی آشنا می شوند که در زندگی دچار مشکل و مسائلی می شوند که باید برای آنها با قدرت اندیشه و تعقل راه حل هایی پیدا کند. بنابراین در این دوره از زندگی آنان نقش معلمان و اولیاء مشخص می شود و مربیان آگاه و روشن بین می توانند تعلیم نقاشی و کاردستی را آن چنان آموزش و یا هدایت نمایند که کودکان فقط تماشاگر نباشند، بلکه آنان در ساختن وسایل و ابزار و اسباب بازی ها دخیل باشند و کاربردها و فایده های آنها را درک کنند. اولیاء و معلمان نباید شک کنیم که کارهای دستی در دوره تحصیل برای سرگرمی و وقت گذرانی نیست، بلکه وسیله ای برای فراگیران است تا به کمک آن نقش واقعی خود را در جهان یافته و شخصیت خود را نیز پرورش دهند و از همین رو انجام کارهای دستی یکی از بهترین ابزار تربیت شناخته شده است، چون بازی های ذهنی آرام، کاردستی و نقاشی و... به طور کلی فعالیت هایی هستند که با دستکاری کودک توأم است و تجارب تربیتی گرانبهایی را برای کودکان به وجود می آورد، زیرا در موقع ساختن کاردستی به آنها اجازه داده می شود که بیندیشند، ببینند، دست بزنند، عمل کنند و... آن وقت است که اتفاق تازه ای رخ خواهد داد و دانش آموز نیز به غنای فکری و عاطفی خواهد رسید و محرومیت دانش آموز از محرک کاردستی قابل جبران نیست و در دوره های بعدی رشد باعث اخلال می شود و اگر برنامه های آموزشی در ساعت هنر متناسب با سن کودک باشد بسیاری از مشکلات را حل می نماید و نشاط و شادابی و رضایت خاطر او را موجب می شود و دانش آموزان دوره ابتدایی فعال، پرانرژی و علاقمند به کارهای دستی و کنجکاو هستند و به پرسش در محیط و افراد و چیزهای موجود می پردازند، چرا که آماده و علاقمند به یادگیری هستند.

 

منابع:

1-      سخنرانی استاد حمید طاهری در کارگاه آموزشی دبیران هنرستان لرستان در تاریخ 12/2/84 خرم آباد.

2-       روزنامه کیهان، شماره 18754 به تاریخ 14/12/85، صفحه 10