راهبردهای آموزشی جهت تقویت مهارت خواندن در دانش آموزان پایه اول ابتدایی

چکیده                                                                                                                             
دراین تحقیق پژوهشگر به خواندن وراهبردهای اموزشی برای تقویت ان می پردازد.دراین راستا ابتدا تعریفی از خواندن وپایه های بنای خواندن ارائه دا ده است.سپس به ارائه مراحل خواندن و،مولفه های اصلی خواندن،نظریه های مراحل رشدو تکامل خواندن پرداخته است.بعد از ان دلایل مشکلات خواندن و کمک اموزش به درمان ناتوانی های یادگیری ،روش های موثر خواندن ،بهبود خواندن و در اخر به نارسا خوانی پرداخته است.یافته های تحقیق حاکی از انست که  اکثر مشکلات خواندن به مراحل ابتدایی تدریس خواندن برمی گردد که نشان دهنده این است که معلم دوره ابتدایی باید دارای پویایی باشدوازخود ابتکار عمل داشته باشد،تابا انتخاب صحیح روش های تدریس وکلاسداری مناسب باعث ایجاد مشکلات دردانش اموزان نشود وهمچنین رابطه ای عاطفی ودوستانه با دانش اموزان ایجاد کندتابتواند به مشکلات و مسائل عمیق درونی انهاراه پیداکرده وباانها اشنا شود وبه کمک انها بپردازد.

کلیدواژه : مهارت خواندن
مقدمه
درمیان مهارتها واکتسابهای اموزشی،فرایند خواندن،به ویژه درسالهای اغازین مدرسه از اهمیت ویژه ای برخورداراست.اغلب کودکان قبل از ورود به مدرسه به گونه ای تجاربی از مهارت نقاشی،نوشتن(رونویسی)راهمراه داشته،با مفاهیم کمی ریاضی (مثل کم ،زیاد،بزرگ،کوچک و....)اشنا هستند،اماعموما بهره ای از مهارت خواندن به معنای دقیق ان ندارند.فرایند خواندن مستلزم بکارگیری همزمان چندین مهارت وکنش حسی وذهنی است،ازهمین رو بچه ها در اوایل مدرسه وپس از ان نیاز دارند که با صبوری ودقت واکتساب مهارتهای پیشنیاز وتدین مستمر،قابلیت خواندن را بیابند.خواندن هم برای کودکان لذت بخش است وهم برای اولیا ومربیان انها مطلوب می باشد.بسیاری از معلمان دوره ابتدایی وکار شناسان روانشناسی ومتخصصان تعلیم وتربیت از طریق بررسی چگونگی مهارت دانش اموز درامر خواندن می توانندرفتار تحصیلی ایشان را به طور جدی پیش بینی کنند،به عبارت دیگر همواره یک رابطه ودرجه همبستگی فوق العاده ای بین مهارت خواندن دردانش اموزان سالهای اول ابتدایی وپیشرفت تحصیلی انها مشاهده می شود.بدیهی است دانش اموزی که قادر است با علاقه ومهارت متن کتاب درسی،متون کتاب های کمک اموزشی ودیگر منابع مطالعاتی متناسب را بخواندوبفهمد به راحتی می تواندبا خواندن کتاب های ریاضی،علوم وعلوم اجتماعی وپیشرفت قابل ملاحظه ای نیزدراین دروس داشته باشدوزمینه ای مطلوب برای پیشرفت تحصیلی ایشان می باشد،چرا که خواندن به معنای دستیابی به اثارمکتوب دیگران وشناخت قدرت تفکر واندیشه های گوناگون انسان های مولدوبهره گیری از تجارب ومیراث ادبی ،علمی وهنری تاریخ حیات ادمی در تحول شخصیت وساز ماندهی ذهن وبهداشت روانی انسان تاثیر بسزایی  دارد.(عزیزیان،1382،به نقل از افروز،1375)
پیشینه تحقیق
1ـ کتاب «مهارتهای خواندن» نوشته دکتر بهرام طوسی؛پدر تندخوانی زبان فارسی است. دکتر بهرام طوسی متخصص در تدریس زبان و زبان شناسی است.این کتاب نخستین کتابی است که درزمینه تند خوانی به زبان فارسی منتشر نوشته است. در این کتاب راهکارهایی درجهت خوداموز تند خوانی (بدون نیاز به معلم )،رفع مشکلات کند خوانی برای زبان فارسی،راهنمای خواندن با سرعت بیشتر ودرک بالاترداده شده است. همچنین دراین کتاب خواننده با قدرت واقعی مغز و ذهن خود آشنا می شود و اینکه هرکسی که دارای مغز سالم(از نظر عضوی سالم)باشد، دارای قدرت نامحدود و بی نهایت است.
2ـ کتاب«اختلال های یادگیری»،(مبانی،ویژگی ها وتدریس موثر)توسط دانیل پی.هالان؛جان و لوید؛جیمزم.کافمن؛مارگارت پی.ویس؛الیزلبت اِ. مارتینز نوشته و توسط دکتر حمید علیزاده/دکتر قربان همتی علمدارلو/دکتر صدیقه رضایی دهنوی/دکتر ستاره شجاعی ترجمه گردیده است.   این کتاب دارای 15فصل می باشد که بخش12مربوط به خواندن است.همچنین این کتاب  مجموعه ای از مطالب بنیادی در مورد مفاهیم،تعریف ها، سبب شناسی، رویکردهای ارزیابی،روشها و راهبردهای مفید و مؤثر برای آموزش و مداخله در اختیار مشاوران ،درمانگران و معلمان قرارداده است. در این کتاب تشخیص افتراقی ناتوانی یادگیری از سایر اختلال های رشدی مانند اختلال های رفتاری،اختلال هماهنگی رشدی و اختلال نارسایی توجه،بیش فعالی مطرح شده است.
3ـ عزیزیان درسال 1382تحقیقی با عنوان(ساخت وهنجاریابی ازمون تشخیصی سطح خواندن برای پایه سوم ابتدایی شهر اصفهان)انجام داده است.دریافته های تحقیق گزارش شده است که نقش اگاهی های واج شناختی دررشد مهارت خواندن درسنین قبل ازمدرسه است.شواهدفراوانی وجودداردکه اموزش اگاهی های واج شناختی درابتدای سنین 4سالگی برای شروع خواندن مفیداست واکتساب مهارت خواندن را تسهیل می کندوپیش بینی کننده خوبی برای موفقیت های خواندن بعدی است ومی توان با فعالیت های جذابی مثل خواندن شعر وازاین قبیل این اگاهیهارادرکودکان قبل از دبستان اموزشی داد.
4ـ  غلامی کرهرودی درسال 85ـ1384تحقیقی با عنوان(بررسی میزان شیوع اختلال خواندن ونوشتن دانش اموزان پایه سوم ابتدایی شهر اراک درسال تحصیلی 85ـ84انجام داده است.دراین مقاله دربه تاریخچه ناتوانی های یادگیری ،مفهوم ناتوانی های یادگیری،علل موثر دراختلال های یادگیری ،مراحل یادگیری خواندن ،مشکلات خواندن و مشکلات املا نویسی وراهبرد هایی برای اموزش املا پرداخته شده است.دریافته های تحقیق گزارش شده است که درفرهنگ روانشناسی نارسا خوانی به هرگونه ناتوانی درخواندن اطلاق می کنند که بواسطه ان کودک از سطح پایه کلاس خوددرزمینه خواندن عقب می ماندوهیچگونه شواهدعینی دال برنارسائیهایی چون عقب ماندگی ذهنی،اسیب عمده مغزی یا مشکلات هیجانی وفرهنگی ونیززبان گفتاری وجودندارد .
5)داکرل ومکشین(بی تا)خواندن دربرگیرنده مجموعه پیچیده ای از مهارت هاست که بازشناسی لغت نوشته شده،تعیین معنای لغات وعبارات وهماهنگ ساختن این معنا با موضوع کلی تر متن را شامل می شود.این کار مستلزم فرایندهایی است که در سطوح بسیار مختلف بازنمائی از قبیل حروف،کلمات،عبارات و جملات وواحد های بزرگترین عمل می کند.(عزیزیان،1382،به نقل از داکرل ومک شین،بی تا)
بحث
1ـ خواندن
گفته اند:کودکان بایدیاد بگیرند که بخوانند تابعدا بتوانند بخوانند که یاد بگیرند؛درحقیقت ازانجاکه خواندن ابزار پایه ای تمام دروس است ودرتمام ناکامی های تحصیل می توان ردپای ضعف درمهارت های خواندن را مشاهده کرد،بهتراست که با دقت به بحث درباره ی ان پرداخته وازهمان ابتدا اگردرکودکی ناکامی درخواندن مشاهده شد، بی تفاوت از کناران نگذریم.
نظربه اینکه همه افراد بشر قادربه تکلم ودرک زبان می باشند(هیچ گروهی از مردم که دارای زبان نباشند شناخته نشده است)کارزبان که عملی بسیار پیچیده ومشکل واعجاب اوراست،امری بدیهی شمرده می شودوبه همین علت فرایند های پیچیده مهارتهای مختلف زبان(شنیدن ـ گفتن ـ خواندن ونوشتن)دروحله اول بسیار ساده به نظر می رسد.هرکودکی ابتدای تولد صداها وکلمات معنی دار را می شنودواز همان لحظه شروع به تجربه شنیداری می کند.ازحدودشش ماهگی شروع به تمرین حرف زدن می نماید ودرسه سالگی تقریبا همه چیز را(درزبان مادری)می فهمدوبیان می کند.درصورت وجود امکان تحصیلات،از چهار یاشش الی هفت سالگی با رفتن به مهدکودک ودبستان شروع به اشنایی با نمادهای نوشتنی (حروف الفبا)وارتباط هر حرف بایک یا چند اتحاد شنیداری (صداها )می تماید.درهمین مرحله است که پایه های بنای خواندن گذاشته می شود.(طوسی،1382،ص29)
خواندن دربرگیرنده مجموعه پیچیده ای از مهارت هاست که بازشناسی لغت نوشته شده،تعیین معنای لغات وعبارات وهماهنگ ساختن این معنا با موضوع کلی تر متن را شامل می شود.این کار مستلزم فرایندهایی است که در سطوح بسیار مختلف بازنمائی از قبیل حروف،کلمات،عبارات و جملات وواحد های بزرگترین عمل می کند.(عزیزیان،1382،به نقل از داکرل ومک شین،بی تا)
گروهی از مولفان ،خواندن را به عنوان یک مطابقت ترسیمی ـاوا شناختی تلقی می کنند و به همین دلیل اهمیت خاصی برای از رمز در اوردن یا تجزیه کلمه قائل اند.بخش عمده ای از روشهای سنتی اموزش خواندن در مدارس براین اصل موضوع مبتنی است واغلب روشهای باز پروری نیز همین مسیر را دنبال می کنند.گروهی دیگر عقیده دارند که نمی توان خواندن را به از رمز در اوردن ،تجزیه کلمه به حروف ویا ترکیب حروف برای دستیابی به کلمه کاهش داد،خواندن عبارت است ازبرداشت اطلاعاتی از زبان نوشتاری برای دستیابی به یک معنا وبنابراین باید ان را قبل از هر چیز یک فعالیت ادراکی ـ معنایی یا دیداری ـ فکری دانست.(عزیزیان،1382،به نقل از دادستان،1379)
خواندن یک فعالیت ادراکی ـ معنایی است ،چرا که ادراک معانی دریافت علامتها و تفسیر انهاست.پس یادگیری خواندن از سویی مستلزم دستیابی به معانی ازراه استخراج علامتها وتدوین فرضیه هایی براساس این استخراج است واز دیگر سو نیازمند به کار بردن مداوم  اطلاعات ادراکی برای پردازش دنباله پیام می باشد.نگاه یک خواننده برتمام جزئیات یک متن متمرکز نمی شود،بلکه براساس تثبیت هایی فاصله داراجزایی از اطلاعات دیداری را ضبط می کند وبراساس انها فرضیه هایی را درباره معنا تدوین می نماید.(عزیزیان،1382،ص14)
تحقیقات نشان داده اند که میانگین ضرب اهنگ تثبیتها در کسانی که می خوانند مشابه است اما کمیت علامتهای ضبط شده درهر تثبیت می تواند متغییر باشد.(عزیزیان،1382،به نقل از لنتن وهمکاران،1977)
خواندن جنبه دیداری ـ فکری دارد چرا که ادراک علامت های نوشته شده می تواند بدون واسطه اواشناختی به پردازش معانی منجر شود.تلفظ با خواندن توام است امانه تنها قبل از قرار نمی گیرد بلکه به عنوان شرط لازم خواندن نیز به حساب نمی اید.(عزیزیان،1382،به نقل از دادستان،1379)
وقتی خواندن را به طریق سنتی درس بدهند ،یعنی اول یک سرس علایم ونشانه ها را به نام حروف الفبا(با تلفظ های عجیب وغریب و نه صدایی که بعدا در کلمه ظاهر می کند!مثلا (الف) می شوداو(نه الفو!)وآن، نه(الفآن!)و ایست، نه(الفیست)درحقیقت (اۤ)را می گویند و (جِ)را جیم ،وسپس از کودک می خواهند جان تلفظ کند وهزار مصیبت دیگر برای طفل معصوم شش،هفت ساله ایجاد می کند که هاج وواج می ماند.وبعد چه معجزه بزرگی در ذهن و مغز انسان رخ می دهد به خصوص درزبان فارسی که حر کات به کاربرده نمی شود ولی مردم درست می خوانند.یک کلمه سه حرفی مانند عسل یا کفش را می توان با تغییر حرکات هر حرف ده ها نوع خواند).(طوسی،1382،ص31)
با روشهای جدید تعلیم زبان مادری وتلفظ حروف الفبا به همان صورت که درکلمه اورده وتلفظ می شوند،کارتاحدودی ساده تر می شودوالبته اگر شروع صداها وحروف (نمادهای دیداری)راباتصویر همراه کنیم ودرذهن فراگیرنده حروف وکلمات نقش ببندندو تصور دیداری از صداهای زبانی ایجاد شود.بعدا مرحله فراگیری خواندن و اخذ پیام از مطالب نوشته شده را تسهیل می کند.(همان منبع)
البته لازم به یاد اوری است که با هر روشی که خواندن را فراگرفته باشیم درموضع تند خوانی تاثیرچندانی ندارد زیرا از مرحله فراگیری زبان گذشته ایم و به مشکلات عدیده ان فایق شده ایم.ولی تند خوانی با میزان لغات وواژه هایی که فرا گرفته ایم و با فرم های دستوری ارتباط مستقیم دارد زیرا با نگاه باید خود کلمه ومعنی انرا سریعا در ذهن ثبت نمائیم.(همان منبع)
طی مشاهدات انجام شده دردوره کارورزی ،معلم درابتکاری کاملا خلاقانه  برای اموزش هرصدادرپایه اول ابتدایی ازروز قبل از دانش اموزان می خواهد که اشیا موجوددرخانه که صدای مورد نظر دران باشد رافردابه کلاس بیاورندوانگاه درزمان تدریس  ان صدا ،دانش اموزان به معرفی اشیا اورده شده می پردازند؛که این می تواند به تقویت مهارت گفتاری وخوانداری دانش اموزان کمک بکند.
خواندن که اغلب به عنوان اخذ پیام نویسنده وانچه نویسنده قصدبیان ان را داشته از(کتاب)ویا(جذب ودرک مفهوم کلمات نوشته شده)تعریف می شود عبارتست از یک سری اعمال ارتباطی سریع و همزمان که توسط چشم ومغز واعصاب انجام می گردد.(طوسی،1382،ص38)

2ـ خواندن دارای هفت گام به شرح زیر می باشد:
1)دیدن
2)تشخیص
اطلاع خواننده از علایم الفبایی.این گام تقریبا پیش از جنبه ی فیزیکی خواندن اتفاق می افتد.
3)جذب
روند(پرسه)فیزیکی که طی ان نور از کلمه نوشته شده منعکس شده وبه چشم می رسدوسپس به مغز منتقل می گردد.
4)درک کلی(درک درونی)
برابراست با درک اساسی ومربوط می شود به پیوند دادن تمام قسمت های اطلاعات خوانده شده به دیگر قسمت های مربوط.
5)درک نهایی(ایجاد ارتباط ذهنی یا درک افزایشی)
شامل تجزیه وتحلیل ،تاییدودسته بندی وانتخاب وردفرایندی که خواننده کل مجموعه ی اطلاعات قبلی خود رابه اطلاعات حاضرکه درحال خواندن انست.مربوط کرده وارتباط لازم ومناسب راباانها برقرارمی سازد.
6)ضبط(حفظ)
انبارکردن اساسی اطلاعات که خوداین می تواند مسئله ساز باشد.خوانندگان بسیاری امکان دارد ورود به جلسه ی امتحان ودوساعت تلاش برای به خاطر اوردن توده های محفوظات خودرا تجربه کرده باشند.لذا،ضبط وحفظ به تنهایی کافی نبوده ولازم است همراه با به یاداوری مناسب باشد.
7)به یاد اوری
توانایی بیرون کشیدن انچه مورد لزوم است ازانبار مغزی وترجیحا به هنگام لزوم.(طوسی،1382،ص38)
3ـ مولفه های اصلی خواندن                                            
خواندن 2 مولفه دارد:رمز گشایی و درک مطلب
رمزگشایی جنبه مکانیکی تبدیل حروف چاپ شده به زبان گفتاری یا به معادله های زبان گفتاری است درک مطلب به جنبه سطح بالاتر خواندن اشاره دارد که از طریق ان افراد معانی را از زبان استنباط می کنندهمه متخصصان اتفاق نظر دارند که هدف نهایی خواندن کسب اطلاعات،دانش،لذت،یا دیگر فواید سطح بالاتر هست.(هالاهان،2005،ص490)
دردوره بین سالهای 1960تا2000،رویکرد کل ـ زبان که بیشتربرروی تقویت جنبه های معناشناسی ونحوی خواندن تاکید می کند،تاثیرزیادی برخواندن گذاشت .طرفداران این رویکردتوصیه می کنندکه معلمان محیط غنی از مطالب چاپ شده خلق کنند،کلاس ها مملواز کتاب باشند،اشیایی به همراه نام انها دوروبرکلاس باشند،اشعاروترانه هایی روی تابلو چسبانده شده باشند،پیام هایی روی تابلو نصب شده باشند وفرصت های بیشتری برای خواندن ونوشتن فراهم نمایند.انهاتوصیه می کنندبه جای اینکه کودکان تشویق به رمز گشایی(که درانهامهارت های واج شناختی به کار می روند)شوند،اموزش واج شناسی درفرصت های روزمره خواندن ونوشتن گنجانده شود.(هالاهان،1393،به نقل ازرادل،2002)
طی مشاهدات انجام شده درکارورزی،معلم کلاس اول ابتدایی درکلاس خود جدولی از حروف الفباو جدولی برای ترکیب صداها نصب کرده بودکه بعداز تدریس هرصدا، معلم با ماژیک ان صداراداخل جدول می نوشت.همچنین معلم درابتکاری نوین هر صدارا با مقوای رنگی وبه شکلی جذاب درست کرده بود وپس از اموختن ان به دانش اموزان ان را دربالای تخته کلاس نصب می کرد که درمقابل چشم دانش اموزان باشد.مثالی دیگری که ازروشهای جذاب معلم برای فراهم کردن فرصت خواندن ونوشتن دانش اموزان می توان مثال زد روش جذاب ایشان در نقاشی هایی است که ازدانش اموزان می خواهد انجام بدهند وانها را به مدت یک هفته بردیوارکلاس نصب می کند تا نگاه دانش اموزان را همواره به انها جلب نماید .یکی از ان کار ها کشیدن  نقاشی برای کلماتی بود که درانها (اُ)استثنا به کار رفته است .
امروزه اغلب صاحب نظران معتقدند که مولفه های اصلی خواندن رمز گشایی(تلفظ کردن،یعنی تبدیل خطوط کج ومعوج نوشته شده صفحه به کلمات )ودرک مطلب(استفاده از مهارت های زبانی افراد برای درک فراورده های رمز گشایی)می باشند.(هالاهان ،2005،ص491)
4ـ نظریه های مرحله ای رشد و تکامل خواندن
 جینی چال در سال 1983 نظریه ای مرحله ای رشد خواندن خود را به نام شما یا الگو قرار داد او سپس مرحله کیفی متفاوت از امادگی تا رسش را فرض کرد چال معتقد است که بیشتر مردم از طریق این مراحل در مراتبی یکسان رشد میکنند هر چند که بسیاری از مردم به مراحل بالا یا سطوح مهارتی خواندن نمیرسند با اقتباس از نظریه مراحل رشد شناختی پیاژه چینی پال نقش تایین کننده تعامل محیط و یاد گیرنده را در موفقیعت یادگیری خواندن مورد توجه قرار میگیرد و خواندن را به عنوان شکلی از حل مسئله توصیف میکند و خواننده از طریق فرایند های جذب و انطباق خود را به محیط تطبیق میدهد انطباق به توانایی یاد گیرنده در تطابق با مهارتهای جدید یا راههای جدید تفکر در عمل به یک تکلیف غیر مشابه یا حل مسئله  جدید اشاره دارد.چال مراحل خواندن را براساس شناخت بر 6 مرحله تقسیم کرده است:
مرحله 1:مرحله قبل از خواندن:
مرحله طولانه قبل از خواندن در مدل چال از تولد تا 6سالگی دوام میاورد و از ابتدایی ترین اگاهی های فردی – زبانی تا توانایی شناسایی و نامیدن حروف الفبا و حتی خواندن بعضی از نامها در تابلوها یا لغات کتابهای اشنا (در مورد بسیاری از کودکان پیش دبستانی)را شامل میشوند درک منظور متن برقراری ارتباط میان تصویر و مواد چاپی فهم ارتباط میان لغات گفتاری و نوشتاری،تشخیص تجانس،تقطیع واحدهای گفتاری (لغات در جمله و سیلابها در لغات)برخی از امادگیهایی از که اکثریت کودکان در طی این مرحله بدست میاورند.(عزیزیان،1382،ص15)
مرحله دوم :رمز گشایی
بیشترکودکان درسنین 7ـ6سال درحالیکه پایه اول ودوم را می گذرانندبه این مرحله می رسند.بزرگترین هنراین دوره فهمیدن قواعد الفبائی واموختن ارتباط میان صدا وحرف رمزهای الفبائی است.دراین مرحله توجه کودک به اجزای نودیسه درلغتبیش از دستکاری لغت به عنوان یک کل جلب می شود.چال موفقیت درانتقال از مرحاه 1به مرحله 2رابه عنوان یک فرایند انطباق توضیح می دهد.بچه ها مهارت های جدید را که شامل توانایی تحلیل جزء در داخل کل است درمواجهه با لغات نااشنا بکار می برندو موفق به خواندن این لغات می شوند.درصورتی که کودک این مهارت را کسب نکرده باشددرمواجهه با لغات جدید از طریق جذب پاسخ می دهدکه راهبرد یادگرفته شده در مرحله قبلی است.مدنظرقراردادن همه لغات بطورکلی وتکیه برراهنمایی های مفهومی از قبیل تصاویر وحافظه،رویکردهای کودکی است که به توانمندی های این مرحله دست نیافته است.(عزیزیان،1382،ص16)
مرحله سوم:تثبیت یا تحکیم:
این مرحله متضمن تثبیت انجه در مرحله قبل یادگرفته شده است می باشد.درحالی که رشد دانش اواها درطی این دوره وحتی بعداز ان ادامه می یابند،تثبیت اموخته های قبلی درکانون توجه قرار دارد.کودکان درمورد مهارت های رمز گشائی خودشان اطلاعات زیادی بدست می اورندوبازشناسی سریع وبادقت لغات را اغاز می کنند.دراین مرحله یادگیرنده باید هم به معنی وهم به حروف چاپی توجه کندواز راهنمایی های این منابع اطلاعاتی به طور تعاملی استفاده کند.(همان منبع)
مرحله چهارم.
درپایه چهارم تقریبا (9سالگی)اغاز می شود.این مرحله از مراحل قبلی به دلیل تغییر در انگیزش خواندن جدا می شود.دراین مرحله شخص ،خواندن را به خاطر یادگیری اطلاعات جدید اغاز می کند،چال به مرحله های 2و3به عنوان مراحل یادگیری خواندن اشاره می کند ومراحل6ـ4را خواندن برای یادگیری می نامد.نقطه نظرهای چندگانه درمرحله 5(سنین18ـ14)رشد می یابند که سالهای اخردبیرستان را شامل می شود.این توانایی به طورکامل از طریق اموزش رسمی به دست می اید.خوانندگانی که در مرحله 6هستند،خواندن انتخابی را یاد گرفته اند وعقاید خودرا رشد می دهندوبه قضاوت درباره انچه می خوانند قادر هستندهمانطورکه چال می گوید فرایند خواندن دراین مرحله ضرورتا ساختاری است و خوانندگان دانش خودشان راازطریق انچه متعلق به دیگران است می سازند.(عزیزیان،1382،به نقل ازبا شعور لشگری،1380)
5ـ چرا مشکلات خواندن وجودارد؟
پاسخ به مراحل ابتدایی تدریس خواندن برمی گردد.درروش الفبایی (یا روش اوایی)؛(روش قدیمی)،ابتدا الفبا(سمبول ها)وسپس صداهای مختلف برای هر حرف وپس از ان درهم امیختن صدا دربخش ها (هجاها)وبالاخره درهم امیختن صداهای بخشهایی که تشکیل دهنده ی کلمه اند،اموزش داده می شود.پس از این مرحله کتابهایی که از نظر پیشرفت(خواندن )مشکل است به محصل داده می شود(کتابهای درسی مدارس ابتدایی).درکشورهای غربی معمولا کتابهایی به عنوان قدم به قدم درسری های 1تا10تدوین شده است مورد استفاده قرار می گیردکه از طریق این کتابها به سهم خود و(با سرعت معینی)پیشرفت می کنددرطی این فرایند(process)وی خواندن رابه صورت بی صدا فرا می گیرد. (طوسی،1382،ص41)
درطریق«ببین وبگو››؛(روش جدید تدریس)که ساده ترین نوع دیداری وشنیداری یا سمعی وبصری به شمار می اید کارت هایی با تصاویری به شاگرد ارائه می گردد.اسم هر تصویر به طور خوانا درزیر ان نوشته شده است.پس ازان که شاگرد با تصاویر ونام انها اشنا شد ،کلمات را بدون تصویر به شاگرد نشان می دهند،وچون طفل با تعداد کافی از کلمات اشنا شد کتابهایی را که به شکل قدم به قدم طبقه بندی شده وشبیه کتابهای روش قبلی می باشد دراختیار وی می گذارند که دراین روش نیز شاگرد خواندن رابه صورت بی صدا فرا می گیرد.(همان منبع)
نکته اصلی درمورد این روشها نارسایی انها دررسیدن به هدف مورد نظر نبوده بلکه منظورنارسایی انها برای تدریس خواندن به اطفال به معنی کامل ان است.(همان منبع)
6ـ اموزش چه کمکی به درمان  ناتوانی های یادگیری درخواندن می کند
درمواردزیادی ،اموزش خواندن اولیه با شکست مواجه می شود.غالبا،وقتی کودکان خردسال خواندن را یاد نمی گیرند،معلمان  ووالدین نتیجه می گیرند که انها برای خواندن اماده نیستند.کودکان این دوره رادرحالی می گذرانند،که معلمان ووالدین منتظرند تا انها بالغ شوند.این کودکان خردسال که بدین شکل این دوره را طی می کنند،کودکان بزرگتری می شوندکه نمی توانند بخوانندولب مطلب راازدست می دهند،عزت نفس پایینی پیدا می کنندودرمعرض خطر ترک تحصیل ازمدرسه قرار می گیرند.اگرچه اموزش اولیه ومنظم مفیداست اماهنوزدانش اموزانی وجوددارند که ازهمسالانشان عقب می افتند.وقتی که دانش اموزان مهارت های خواندن رادرطول اموزش خواندن رشدی(اموزشی که معمولادر محیط های اموزش عمومی درپایه های ابتدایی فراهم می شود)کسب نمی کنند،معلمان معمولا باید طرحی اموزشی برای اصلاح یا تغییر نقایص خواندن انها تهیه کنند،اموزشی که برای اصلاح نقایص خواندن طراحی می شودغالبه خواندن اصلاحی یا تصحیحی نامیده می شود.(هالاهان،2005،ص522)
7ـ روش های موثر خواندن اصلاحی
1ـ7رویکرد های سنتی:
یکی از قوی ترین ورایج ترین رویکردهای سنتی درمان ناتوانی های یادگیری برروی کانال های حسی تاکید داشته است.به خاطر تاکید برکانال های حسی ،بسیاری از روشهای ناتوانی های یادگیری به عنوان روشهای چند حسی نامیده شده اندیابه وسیله حرف اول کانال های حسی شناسایی می شوند.(دیداری (دیدن)-شنیداری(شنیدن)-جنبشی(احساس بدنی یا ماهیچه ای)- بساوایی(لمسی)).باتوجه به انواع کانال های حسی مبنای سه روش مهم سنتی دراموزش اصلاحی است.هرروش به یکی از پیشکسوتان ناتوانی های یادگیری مربوط می شوندکه عبارتند از:فرنالد(1943)،اورتون(1937)، کرک(1979).(همان منبع)
2ـ7روش فرنالد 
فرنالد نظریه روش های چندحسی رامطرح کرد.منطق روش یادگیری کلمات فرنالد این است که کودک با اموختن به کارگیری هرچه بیشتر حواس،دریادگیری خواندن تجارب یا سرنخ های بیشتری خواهدداشت.روش فرنالد در عمل به خواندن مطرح نمی شود،بلکه دراموزش نوشتن وهجی کردن نیز به کار می شود.روش فرنالد اساسا یک روش تجربه زبانی وکل واژه است.اومعتقدبودکه با غلبه برمشکلات هیجانی که منجربه شکست دانش اموزان می شودخواندن ساده تر می شود،البته به شرط انکه مطالب خواندنی مورد علاقه انها باشد.فرنالد مخالفاین بود که دانش اموزان به یادگیری صداهای کلمات وادارشونداوبرروی خواندن ونوشتن کلمات به عنوان یک کل تاکید داشت.امابرخی تحقیقات نیز محدودیت اثربخشی این روش را نشان می دهند.(همان منبع)
3ـ7روش هگه ـ کرک ـ کرک
با وجوداینکه این روش همیشه از روش چندحسی پیروی نمی کند،امامعمولا براستفاده از حس های چندگانه دراموزش خواندن تاکید می کند.تمرین های خواندن اصلاحی روش هگه ـ کرک ـ کرک بااین هدف طراحی شده اند که با تهیه تمرین های جامع وساده نمودن روابط بین حروف وصداهایشان به دانش اموزان کمک نمایندتاروابط بین واج ها وتصویرشان رابه یاد اورند.تمرین های خواندن از متن مربوطه باید به وسیله معلم تهیه شود زیرااین برنامه محدود به خواندن حروف وکلمات به صورت مجزااست.(هالاهان،2005،ص523)

4ـ7رویکرد اورتون ـ گلینگهام
گلینگهام واستیلمن براساس کار اورتون ازروش چند حسی دیگری برای اموز خواندن حمایت کردند.این روش به عنوان رویکرد اورتون،گلینگهام شناخته شده است.گلینگهام و استیلمن نظرات اورتون را به صورت روش های عملی دراوردند.انهابرنامه ای را طراحی کردند که ناتنها موفقیت بستگی به ماهیت اموزشی دارد که معلم ارائه می دهد.اگرچه امروزه هنوز هم رویکردهای سنتی مهم دراموزش ویژه مورد استفاده قرار می گیرند.(همان منبع)
8ـ تکنیک های پیشرفته خواندن
1)تکنیک های کمک به بینایی
به هنگامی که کودکان خواندن را می اموزند غالبه با انگشت انچه را که می خوانند خط می برند.ماطبق سنت این کارااشتباه دانشته وانان را ازاین عمل مانع می شویم این معلوم شده که مادراشتباه بوده ایم نه اطفال.به جای مانع شدن ازبه کاربردن انگشت می بایستی ازانان بخواهیم که انگشت خودرا سریع تر حرکت بدهندواضح است که درشروع کار دست سرعت چشم را کند نکرده بلکه کمک ذیقیمتی که انگشت وخط بردن درایجاد عادت اهنگین ملایم وروان به عمل می اورد فوق العاده زیاد است.(طوسی،1382،ص51)
2)گسترش میدان دید
همرا با تکنیک های کمک به بینایی،خوانده می تواندبا تمرین سعی کند هر باردید خودرا روی بیش از یک سطر تمرکز دهد.این نه تنها ازنظر فیزیکی غیر ممکن نیست بلکه به خصوص درمورد مطالب ساده تر وبرای مرور مجدد یا مرورپیش از خواندن مفید بوده وهمچنین سرعت خواندن عادی را بالا می بردهمیشه دراین نوع خواندن،می بایستی حتما از وسایل کمکی دید(انگشت،قلم،مداد،چوب خطو غیره)استفاده کنیم.درغیر این صورت چشم درجهات مختلف ودرمسافات نسبتا کوچک برروی صفحه سرگردان خواهد شد.(همان منبع)
3)ادراک (احساس )و سرعت زیاد
کتاب را با حداکثر سرعت ممکن ورق زده وبکوشید کلمات هرچه بیشتری را که ممکن باشد درهر صفحه ببینید.این تمرین کمک خواهد کردکه درهر توقف دید تعداد بیشتری از کلمات را درمحدوده حیطه بینایی خود قرار دهیدکه در موقع مرور مطالب قبل وبعد از مطالعه به کارامده ومغز را برای مطالعه کلی به طور سریع تر وپر ثمر تر اماده می سازد(conditioning).(همان منبع)
9ـ بهبود خواندن
این رویکرد اموزشی برای کمک به خوانندگان درحال رشد که تااندازه ای در کسب مهارت خواندن مشکل دارند،طراحی شده است.با وجوداین،اخیرا نگران درباره اثربخشی این روش سبب کاهش شهرت ان شده است.بهبود خواندن به چند شیوه ارزشمند مبتنی است .1)غربال کردن کلاس اولی ها دراوایل سال تحصیلی2)انتخاب افرادی که درپایین ترین سطح گروه قراردارند(معمولا 20درصد پایین گروه)،3)ارایه اموزشی جامع به دانش اموزان انتخاب شده .همچنین دراین روش به خواندن متون مشابه وترویج نوشتن کلمات به شیوه هایی که سبب کشف روابط واج شناختی بشود نیز تاکید می گردد.بعداز نتایج امیدوار کننده مطالعات اولیه ،خیلی زود ارزیابی های دقیق تری از روش بهبود خواندن دردسترس قرارگرفت.به عنوان مثال دریک تحقیق،محققان پیشرفف سه گروه از دانش اموزان رامورد بررسی قراردادند.یک گروه برنامه اصلاحی استاندارد ،گروه دوم بهبود خواندن عادی وگروه سوم نسخه اصلاح شده برنامه بهبود خواندن رادریافت نمودند.نسخه اصلاح شده برنامه بهبود خواندن ساده تر وواضح تر از نسخه معمولی ان بود.این برنامه دربردارنده روش هایی برای اگاهی واجی بود وناخوداگاه روابط بین علایم وصدارابه دانش اموزان نشان می داد.نتایج بیانگر ان بود که دانش اموزانی که برنامه بهبود خواندن عادی واصلاح شده  رادریافت کرده بودند،نسبت به همسالانشان درگروه کنترل ،پیشرفت بیشتری داشتند.با وجوداین دانش اموزان که علاوه بربرنامه بهبود خواندن اموزش مهارت های واجی رانیز دریافت نموده بودند،پیشرفت سریع تری داشتند.(،هالاهان،2005،به نقل ازایورسن وتانمر،1993)
محققان تحقیقات زیادی درمورد برنامه بهبود خواندن انجام دادند تا بفهمند ایا این روش درموارد دیگرنیز موثر است یا فقط دریکی دومورد اثربخش بوده است.یافته های انها نشان داد که هر چند دوره برنامه بهبود خواندن کوتاه مدت بوده وفرایند ویژهای دارد اما این روش سرعت لازم برای رساندن دانش اموزان به همسالانشان را ندارد.(هالاهان،2005،به نقل از چاپمن ،2001)
این برنامه براساس استاندارد خودش(اینکه دانش اموزان می توانند یک کتاب خاص را بخوانند)نسبتا خوب به نظر می رسد،اما هنگامی که معلمان کارامدی این روش رادرمورد تکالیف عمومی(خواندن کتاب های دیگر)یا تداوم این کارامدی (تداوم تاثیر این روش درسال های بعد)مورد مطالعه قرار دادندبه نتایج امیدوارکننده ای نرسیدند.(هالاهان،2005،ص529)
10ـ نارسا خوانی
درفرهنگ روانشناسی نارسا خوانی را به هرگونه ناتوانی درخواندن اطلاق می کنندکه به واسطه ان کودک از سطح پایه کلاس خوددر زمینه خواندن عقب می ماند وهیچ گونه شواهد عینی دال بر نارسائیهایی چون عقب ماندگی ذهنی ،اسیب عمده مغزی یا مشکلات هیجانی وفرهنگی ونیز زبان گفتاری وجودندارداین گروه از کودکان حتی ممکن است واژه هایی بسیاری بدانند وبه راحتی انهارادرمکالمه به کارگیرند.اماقادر به درک و شناسایی نشانه های نوشتن یا چاپی نیستند.برخی ازاین کودکان حتی می توانند واژه هارابخواننداما مفهوم انها را نمی فهمند.گاهی دشواری های خواندن این کودکان با مشکل هجی کردن نیز همراه است.توانایی خواندن وهجی کردن بااینکه با هم ارتباط نزدیک دارند اما یکی نیست وممکن است هرکدام جداگانه وجودداشته باشند.(غلامی کرهرودی،85ـ1384،به نقل از سیف نراقی،1379)
به عبارت دیگر کودکانی نارسا خوان تلقی می شوند که درخواندن توفیق به دست نمی اورند یا دقیق تر بگوییم از انجا که شکست کامل درانها به ندرت دیده می شود،دیروبد به درست خواندن دست می یابند.خواندن این کودکان گاهی تابزرگسالی همراه با تردید واز هم گسسته است.(غلامی کرهرودی،85ـ1384،به نقل ازدادستان،1371)
نارسا خوانی با نقض توانایی برای شناخت واژه ها ،خواندن کند،نادرست و فهم ضعیف در غیاب هوش پایین یا نقض ذهنی قابل ملاحظه مشخص است .این اختلال درسنین دبستانی نسبتا شایع به نظر می رسد،زمینه خانوادگی داردو غالبا با اختلال در نوشتن واختلال در ریاضی یا یکی از اختلالات ارتباطی همراه است.بعلاوه کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه،بیش فعالی در معرض خطر بیشتری برا ابتلا به نارسا خوانی قراردارند .(غلامی کرهرودی،85ـ1384،به نقل ازپورافکاری،1375)
این اعتقاد گمراه کننده دربرخی مردم وروان شناسان وجوددارد که نارسان خوان ها لزوما با هوشند،عملا هیچ چیز مانع از ان نمیشود که همان علل اختصاصی شکست در خواندن که در کودکان به هنجار عقلی تبدیل میشود در کودکانی که دارای طراز عقلی ضعیف یا به وضوح نارس میباشد نقش خود را ایفا کند و بدین ترتیب بر مشکلات یادگیریشان بیافزایند دیگر اینکه هر کودکی که بد میخواند نمیتوان نارسا خوان دانست فقط هنگامی میتوان چنین اصطلاحی را در مورد وی بکار بست که پس از مدتی حداقل پس از یکسال یادگیری بازهم به بد خواندن ادامه دهند(غلامی کرهرودی،85ـ1384،به نقل ازدادستان، 1376)
بعضی کودکان نارسا خوان هنگام خواندن خطاهای زیر را مرتکب میشوند:حذف ها،افزایشها،جانشین سازیها،تکرارها،حذف یا اظافه حروف،خطاهای وارونه سازی،خواندن سریع و بی دقت،خواندن کند و لغت به لغت،فقدان درک مطلب.(غلامی کرهرودی،،85ـ1384،ص52)
باید به خاطر داشت که در زبان فازسی مشکل عدم به کار گیری اعراب در کلمات مشکل حروفی که نوشته میشود ولی خوانده نمیشود(خواهر،خواب)و نیز مشکل حروف هم صدا(ث،ص،س)وجود دارد که امر خواندن را برای کودکانی که در بدو یادگیری خواندن هستن با دشواری مواجه میسازد بنابراین دشواریهای خواندن در این دوره باید امری طبیعی محسوب شود مگر اینکه شدت داشته باشد یا تداوم یابد (غلامی کرهرودی،85ـ1384،به نقل ازسیف نراقی،1379)
اگر نتایجی که از خواندن یک کودک نارسا خوان بدست میاید بررسی شود مشاهده میشود که انچه نارساخوان را از دیگران متمایز میسازد نوع اشتباهات نبوده بلکه تعداد و مداومت انهاست در واقع مشکلات یادگیری پایدار و نوسانی هستن و هیچ چیز به خوبی یاد گرفته نمیشود یک کلمه که به درستی خوانده میشود ممکن است ساعتی بعد چنین نباشد گرایش نارسا خوان به ارتکاب اشتباهات متعدد موجب میشود که هر نوع اشتباهی در خواندن وی وجود داشته باشد(غلامی کرهرودی،85ـ1384،به نقل از دادستان، 1371)
بعضی از کودکان نارسا خوان کلمات را به صورت کلیت یاد نمیگیرن و بنابراین به یک روش تکه تکه کردن برای رمز گردانی متوصل میگردند این روشهای ازمایش و خطا گاهی اوقات بدان معناست که کودک اواها را به درستی و بقدر کفایت یاد نگرفته است یا نیاموخته لغات را از طریق حروف به سیلابهایشان رمز گردانی کند بسیاری از برنامه های تحولی به کودک میاموزند اولین حروف یک لغت را بخواند و بقیه ان را با توجه به متن و نشانه ها حدس بزند کودک نمیتواند در مورد اواها از این حد فراتر رود و در نتیجه احتمالا برای رمز گزاری کامل و درست لغات ناتوان خواهد بود(غلامی کرهرودی،85ـ1384،به نقل از رونقی و همکاران،1377)
اکثر محققان و معلمان بر این باورند که این کودکان میتوانند خواندن را یاد بگیرند (غلامی کرهرودی،85ـ1384، به نقل از فلچر و فورمن،1994)
اگر شناسایی و تشخیص نارسا خوانی کودکان در پایه اول و دوم انجام شود بیشتر از 80درصد ان کودکان را از طریق اموزشهای ویژه میتوان به لحاظ مهارت در خواندن به حد پایه تحصیلی خود ارتقا داد اما اگر مشکلات این کودکان تا پایه پنجم تشخیص داده نشود پس از ان تنها با اموزشهای ویژه میتوان مشکلات خواندن 10تا15درصد انها را مرتفع کرد(غلامی کرهرودی،85ـ1384،ص54)



نتیجه گیری:
چنانچه گفته شد درمولفه های اصلی خواندن درک مطلب مهمترازرمز گشایی است وهمه متخصصان اتفاق نظردارند که هدف نهایی خواندن کسب اطلاعات،دانش ،لذت،یا دیگر فواید سطح بالاترهست.درپی یافتن علل مشکلات خواندن که معمولا در مراحل ابتدایی تدریس خواندن است ،اموزش کمک مفیدی می تواند بکند ،زیرا همانطورکه گفته شد وقتی کودکان خردسال خواندن را یاد نمی گیرند معلمان و والدین انها نتیجه می گیرند که انها برای خواندن اماده نیستند.وانهارا درحالی می گذارند که معلمان ووالدین انتظار دارند که بالغ شوند تاخواندن را فرا بگیرند.این کودکان درسنین بالاتر نمی توانند ،بخوانند ولب مطلب را ازدست می دهند.بنابراین معلمان باید برای اصلاح نقایص وخواندن انها طرحی اموزشی طراحی کنند.زیراهمانطور که دربحث نارسا خوانی گفته شد نارسا خوانی را به هرگونه ناتوانی درخواندن اطلاق میشودکه به واسطه ان کودک از سطح پایه کلاس خوددر زمینه خواندن عقب می ماند وهیچ گونه شواهد عینی دال بر نارسائیهایی چون عقب ماندگی ذهنی ،اسیب عمده مغزی یا مشکلات هیجانی وفرهنگی ونیز زبان گفتاری وجودنداردبرخی ازاین کودکان حتی می توانند واژه هارابخواننداما مفهوم انها را نمی فهمند.گاهی دشواری های خواندن این کودکان با مشکل هجی کردن نیز همراه است.






منابع
1)هالاهان،دانیل پی؛ لوید.جان:کافمن.جیمزم؛ویس. مارگارت پی؛مارتینز.الیزابت ا؛(2005).اختلال های یادگیری. ترجمه دکتر حمیدعلیزاده؛دکتر قربان همتی علمدارلو؛دکترصدیقه رضایی دهنوی؛ دکتر ستاره شجاعی،(1393).تهران :انتشارات ارسباران.
2) طوسی،بهرام.(1382).مهارت های خواندن.مشهد:انتشارات تابران.
3)باشعورلشگری.(1380).خواندن.مجله تعلیم وتربیت استثنایی.( 4و57).14ـ9
4)سیف نراقی،مریم؛نادری،عزت اله.(1379).نارسائیهای ویژه دریادگیری وچگونگی تشخیص وروشهای بازپروری.تهران:انتشارات مکیال.
5)دادستان،پریرخ.(1371).روانشناسی مرضی تحولی.تهران:انتشارات ژرف.
6)غلامی کرهرودی،سیف اله.(1385).بررسی میزان شیوع اختلال خواندن ونوشتن دردانش اموزان پایه سوم ابتدایی شهراراک درسال تحصیلی85ـ1384.طرح پژوهشی.اراک:شورای تحقیقات اموزش وپرورش استان مرکزی.
7)داکرل،جولی؛مک شین،جان.(بی تا).رویکردی شناختی به مشکلات یادگیری کودکان.ترجمه جواداحمدی؛رضااسدی(1375).تهران:انتشارات مرکر نشردانشگاهی
8)افروز،غلامعلی(1375).معلم ومهارت دانش اموزان درخواندن.مجله پیوند(198).32ـ26
9)پورافکاری،نصراله.(1375).خلاصه روانپزشکی شهراب.تبریز
10)دادستان،پریرخ ومنصور،محمود.(1376).روانشناسی بالینی.انتشارات بعثت
11)رونقی ،سیمین وهمکاران.(1377).اختلالات یادگیری تحولی وتحصیلی.تهران:انتشارات سازمان اموزش وپرورش استثنایی
  


گرد آوری : عاطفه خراسانی