حوزه های هنری قابل طرح در مدارس ابتدایی

                                     

امروزه رشته های هنری از تنوع بالایی برخوردار است و پرداختن به تمامی آنها در مدارس ضرورتی ندارد . لیکن می توان برحسب توانایی ها ، نیازها و تمایلات کودکان از آنها بهره برد . در این میان با توجه به شرایط و موقعیت های موجود در مدارس به چند مورد از رشته های هنری اشاره می شود که تا حد بسیار زیادی انتظارات ما را برآورده می سازند .

امروزه رشته های هنری از تنوع بالایی برخوردار است و پرداختن به تمامی آنها در مدارس ضرورتی ندارد . لیکن می توان برحسب توانایی ها ، نیازها و تمایلات کودکان از آنها بهره برد . در این میان با توجه به شرایط و موقعیت های موجود در مدارس به چند مورد از رشته های هنری اشاره می شود که تا حد بسیار زیادی انتظارات ما را برآورده می سازند .
الف ) نقاشی :
با توجه به اینکه کودکان از هیجده ماهگی و شاید قبل از آن خط فعل کردن را آغاز می کنند و بدین وسیله آثاری از انرژی و پتانسیل موجود در وجودشان را بر روی کاغذ و سایر سطوح نمایان می سازند . نقاشی کردن بیشتر مورد توجه آنان است . این مسئله زمینه را برای معلمان و مربیان خردمند آماده می سازد تا آنان را بهتر شناخته و آموزش هایشان را متناسب با علایق ، توانایی ها و نیازهای آنان استوار سازند . اینکه می گویند استعداد و قریحه به هرحال خود را نشان می دهد دخلری ساده لوحانه است . بنابراین مفهوم ‹‹ استعداد ›› مجزا از سیاق اجتماعی از نظر تعلیم و تربیت فاقد بهره دهی است ، زیرا مسئله مهم اثرات به محیط و یا آموزش ناقص را نادیده می گیرد .
اکثر جوانان اهمیت فراوانی برای دوباره سازی کامل واقعیات بیرونی قائل هستند از نظر آنها هنرمند باید درست مثل یک دوربین عکاسی همه چیز را عینا نسبت به خودش ترسیم کند .
کودکان خردسال ، بر عکس به نظر می رسند که بیشتر جذب رنگ ، نور ، شکل می شوند تا شباهت به مدل . در عرصة نقاشی از نظر کودک ، بیش از آنکه نتیجه و محصول کار جالب باشد . اجرای آن اهمیت دارد . بزرگسالان نباید در پی آن باشند که آثار کودکان از نظر صوری صحیح باشد و یا اگر درست کشید به او جایزه بدهند . ‹‹ لدبار دورادیس ›› به والدین برای تصحیح زودرس نقاشی های کودکان هشدار داده است و عقیده دارد که این امر باعث آشفتگی و انهدام عنصر الهام در نقاشی و گرافیک می شود . هنوز بسیاری از والدین یا معلمین ، نقاشی کودکان را به کپی کردن محدود می کنند . اگر کودکی به ابتکار خود از نقاشی های دیگر کودکان کپی بردارد می توان گفت که به خود اطمینان ندارد ، یا چیزی برای بیان ندارد .
مدرسه با مهم جلوه دادن پیش از حد مفاهیم منطقی ، باعث عدم تغذیه نیروی تخیلی کودک می شود . اگر همه چیز بر وفق مراد مدرسه پیش رود ، کودک نقاشی را بطور صحیح می آموزد و نیز فرا می گیرد که نباید برخلاف قواعد واقع گرائی قدمی بردارد و به این ترتیب او زندانی مدل های قالبی می شود که فاقد پژوهش فردی است و دیگر قادر به کشف و ابتکار جدید نمی شود .
ب ) حجم شناسی و حجم سازی
حجم سازی با هدف ایجاد هماهنگی بین ذهن ، حواس و تقویت ماهیچه های دست و . . . در مدارسی قابل اجراست . علیرغم تصورات برخی افراد که ابزارها و وسایل مورد نیاز مجسمه سازی را وسایلی تجمل و گران قیمت می دانند ، می توان با کمی دقت از مواد و اشیاء موجود در پیرامون اگر حجمی جالبی ایجاد نمود . برای انجام این فعالیت می توان از خمیر بازی ، خمیر کاغذ ، گِل رس ، چوب ،‌ فلز ، مقوا ، پارچه ، سنگ ، دور ریختنی ها و . . . استفاده کرد.
ج ) کار دستی یا دست سازه ها
این فعالیت نقاط مشترکی با حجم سازی دارد با این فرق که محصول این فعالیت بیشتر جنبه کاربردی دارد و برای انجام آن معمولا از وسایل دور ریختنی و مستهمل استفاده می شود . دانش آموزان با استفاده از آنها ، امکاناتی را که به آنها نیاز دارند ( وسایل بازی ، سرگرمی و تزیینی ) می سازند . این فعالیت را می توان با هدف ایجاد تفکر اقتصادی ( مصرف بهینه ازوسایل ، حداکثر استفاده از حداقل امکانات ) و فرهنگ ملی و بومی پیگیری نمود .

د ) موسیقی
این رشته هنری با اهداف تربیت ذوق ، پرورش هوش موسیقیایی ، آموزش چگونه لذت بردن از آواهای مطبوع و خوشایند و ایجاد ارتباط بین دیدنی ها و شنیدنی ها می توان در مدارس مورد تجربه دانش آموزان قرار گیرد . امروز با محبت از سلطه فرهنگی می کنیم در حالیکه در نظام آموزش و پرورش ، نشانه ای از آموزش موسیقی که بخش مهمی از هویت فرهنگ و هنر سرزمین است وجود ندارد . آشنایی با موسیقی مناطق گوناگون کشورمان که در انواع موسیقی های مذهبی ، آینی ، بازی ها ، جشن ها و . . . اجرا می شود به خود باوری و فرهنگی کودک کمک می کند . از آنجا که شناخت موسیقی بدون آموزش آن امکان پذیر نیست ، بنابراین آموزش موسیقی باید بخشی جدایی ناپذیر از برنامه های آموزشی باشد .
تعریف موسیقی کودک :
موسیقی کودکان به ملودی ها و ترانه ها و کلمات موزون گفته می شود که دارای ارزش فرهنگی و موسیقیایی برای کودکان است .
دیدگاه روانشناسی تعلیم و تربیت :
از دیدگاه روانشناسی تعلیم و تربیت کاربرد موسیقی برای کودکان هدف نیست ، بلکه ابزاری است برای آموزش و پرورش کودکان . موسیقی برای کودکان همچون دریچه ای به سوی جهان خارج است .
در مراحل گوناگون آموزش کودکان جهت یادگیری و به خاطر آوردن مطالب ، موسیقی به عنوان نشانه هایی برای تداعی به کار می رود . تعلم موجود در موسیقی ، تکرارها و فاصله ها که با قاعده صورت می گیرد ، به کودک کمک می کند تا تعلم و قواعد موجود در سایر علوم ( ریاضی ، علوم اجتماعی ، ادبیات ) را کشف و درک کند .
و ) نمایش :
نمایش و بازی خلاق با هدف تقویت قوة تخیل ، ایجاد فضای خیالی و انجام صحیح حرکات بدنی توانایی بیان احساس در قالب کلام ، حرکت ، آهنگ و توصیف فی البداهه موضوعات می تواند در مدارس اجرا شود .
فعالیت گروهی و مشارکت جمعی در موسیقی و نمایش از اهمیت شایان توجهی برخوردار است . آموزش تئاتر به کودکان به معنای کشف استعدادهای نمایشی برای تربیت کار هنری آینده تئاتر نیست . کشف و تربیت استعدادهای بالقوه تئاتری کودکان بحثی است جدا و استفاده از هنر تئاتر در جهت اعتلا و یادگیری آن کاری است دیگر این دو را باید کاملا از یکدیگر تفکیک کرد .
هنر تئاتر در کشورهای پیشرفتة صنعتی از اجزای مهم فعالیت های فرهنگی هنری و آموزشی دروسی به شمار می آید . دانشمندان علم تعلیم و تربیت بهره گیری از آن را در دوره های تحصیل توصیه می کنند و انجام آن را بسیار سازنده و پر بار می دانند . اکنون اکثر مدارس سایر کشورها ، هنر تئاتر را به عنوان یکی از ابزارهای مهم آموزش به کار می گیرند در نمایشنامه تنها داستان و یا واقعه به بیان در نمی آید ، بلکه تک تک آدم های تجسم یافته در آن دارای ویژگی های گوناگون روانی و اجتماعی اند . هنجارها و ناهنجارها فقط در قالب بازگویی ، معلول ها بازتاب نمی یابند. علوم جامعه شناسی و روانشناسی اجتماعی به یاری می آید. معلولیت جسمی بیماری و غیره روانپریشی را به همراه دارد که اگر نمایشنامه نویس و کارگردان از علم روانشناسی آگاهی نداشته باشد اثر نمایشی تاثیر گذار نخواهد بود.

شعر، قصه(ادبیات کودکان)
این موضوع می تواند با اهداف تقویت قوه تخیل، پرورش دقت، تمرکز حواس، بیان احساسات با تاکید بر کلام و انتقال آن به دیگران و توجه به فرهنگ ملی و مذهب انجام پذیرد. شعر و قصه بصورتهای زیر در کلاسهای درس قابل طرح است. قصه گویی، قصه خوانی، تمام کردن قصه های ناتمام، تکمیل جمله های ناقص، ساختن جمله در مورد موضوعات مختلف، مشاعره، شعرخوانی و…
کودکان در کتابهایی که می خوانند و یا در شعرها و قصه هایی که می شنوند بینش و اطلاعات وسیع تری پیدا می کنند. و در همین راستا هوشیار دارای اعتماد به نفس و مسلط به دنیای اطراف خود می شوند. متاسفانه در کشور ما علی رغم وجود گنجینه های علم و معرفت داستانها و افسانه های زیبا و آموزنده اولیا و مربیان بیشترین زمان خود را برای مسائل آموزشی در نظر می گیرند و دانش آموزان در خانه و مدرسه اغلب اوقات خود را صرف یادگیریهای غیرفعال، سختی و خشکی دروس و همچنین اضطراب امتحان و نمره نموده و لذا همه ما از هدف اصلی تعلیم و تربیت که پرورش انسانهای خلاق و مبتکر و کارآمد می باشد
بازمانده ایم. بازگو کردن قصه های شنیده شده مهمترین تمرین در پرورش قدرت بیان و تکلم بچه ها است. کودکان طبیعتا از شنیدن قصه لذت می برند زیرا جریانهای ناشناخته و ماجراهای عجیبی را در آن تعقیب و کشف می کنند.
ی- خوشنویسی:
تقویت حس زیبایی شناختی و زیبایی دوستی، درست نویسی، زیبا نویسی و آشنایی با فرهنگ و تاریخ و تمدن کشورمان از اهداف آموزش این رشته می باشد. و با توجه به قابلیت هایی که دارد در آموزش و پرورش از اهمیت خاصی برخوردار است. شیوه های خوشنویسی و خط های رایج در کشورمان عبارتند از: نستعلیق، شکسته نستعلیق، نسخ و ثلث. با توجه به ویژگی هایی که خط نستعلیق داراست کار نوشتن با این خط از سرعت بالایی برخوردار بوده و به لحاظ وجود قوس ها، فرازها و فرودها، خلوت و جلوت، فرم زیبایی حروف و کلمات و زیبایی فوق العاده آن بعنوان عروس خوشنویسی ایران نام گرفته است. بنابراین هدف از آموزش خوشنویسی آموزش خط نستعلیق می باشد. البته این بدین معنا نیست که اگر دانش آموزی به خط دیگری غیر از نستعلیق علاقمند باشد مانع او شوید بلکه هدف اصلی علایق و تمایلات دانش آموزان است و معلم باید در همان راستا آنان را هدایت و راهنمایی نماید. در آموزش خوشنویسی هم همانند سایر رشته های هنری توجه به ابعاد رشد دانش آموزان و تناسب آموزشها با توانایی های آنان ضروری است.

منبع: آموزش نیوز

ابوالفضل حیدری